Σύντομη περιγραφή
Η Δραπετσώνα ως οικισμένος χώρος διαμορφώθηκε σε δύο χρονικές στιγμές·
στις αρχές του 20ου αιώνα –απόρροια της εγκατάστασης των εργοστασίων στο
παράκτιο μέτωπο– και αμέσως μετά την προσφυγική εισροή του 1922. Οι
βιομηχανικές μονάδες στην Ηετιώνεια Ακτή –όπως ήδη αναφέρθηκε– ξεκίνησαν τη
λειτουργία τους μέσα στη δεκαετία του 1880. Την ίδια χρονική περίοδο, νέοι
οικιστικοί πυρήνες δημιουργήθηκαν δίπλα στις εγκαταστάσεις του λιμανιού και των
σιδηροδρομικών γραμμών, βορειοανατολικά της βιομηχανικής ζώνης. Το μέχρι τότε
όριο της εκκλησίας του Αγίου Διονυσίου ξεπεράστηκε και οι εργατικοί πληθυσμοί
των νέων μονάδων δημιούργησαν αυτοσχέδια παραπήγματα καταπατώντας τους
ελεύθερους χώρους πλάι στην εργασία τους.
Οι γειτονιές της Δραπετσώνας
Η απογραφή του
1928 συνιστά την πιο πλήρη πηγή δημογραφικών δεδομένων της Δραπετσώνας,
επιτρέποντας τον υπολογισμό του μεγέθους της προσφυγικής εισροής από τον
Σεπτέμβριο του 1922. Η Δραπετσώνα, με βάση την απογραφή του 1928, αποτελούσε το
πολυπληθέστερο προσφυγικό συνοικισμό του Πειραιά με 7 συνοικίες τα Βούρλα, τις
γειτονιές Καλοκαιρινού και Λιπασμάτων, τις περιοχές του Νεκροταφείου
Αναστάσεως, της Πυριτιδαποθήκης και των Σφαγείων, και φυσικά την ίδια τη
γειτονιά της Δραπετσώνας – και 36.485 κατοίκους.
Σύνολο πληθυσμού
|
Πρόσφυγες
|
Κάτοικοι πριν τον Σεπτέμβριο 1922
|
Δημότες
|
Δημότες άλλων δήμων
|
Αλλοδαποί
|
|
Βούρλα
|
3.184
|
2.434
|
750
|
2.647
|
369
|
168
|
Δραπετσώνα
|
17.652
|
15.572
|
2.080
|
14.999
|
1.382
|
1.271
|
Καλοκαιρινού
|
6.308
|
4.075
|
2.233
|
5.395
|
733
|
180
|
Λιπάσματα
|
1.519
|
437
|
1.082
|
1.208
|
275
|
36
|
Νεκροταφείο Αναστάσεως
|
3.229
|
2.072
|
1.157
|
2.848
|
329
|
52
|
Πυριτιδαποθήκη
|
3.120
|
777
|
2.343
|
2.285
|
688
|
147
|
Σφαγεία
|
1.473
|
276
|
1.197
|
951
|
243
|
279
|
Σύνολο
|
36.485
|
25.643
|
10.842
|
Από τους 36.485
ανθρώπους που κατοικούσαν στις 7 γειτονιές της Δραπετσώνας, τον Μάιο του 1928,
οι 25.643 ήταν πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά τον Σεπτέμβριο
του 1922. Τα δεδομένα της απογραφής δεν προσφέρουν στοιχεία για τη χρονική περίοδο
της εγκατάστασης, η οποία πιθανότατα ήταν διαδοχική ανά προσφυγικά κύματα, ενώ
θα αφορούσε και πλήθος προσφυγικών οικογενειών που έφτασαν στη Δραπετσώνα μετά
την αρχική τους εγκατάσταση σε κάποια άλλη περιοχή. Η μικρή έκταση της
Δραπετσώνας και ο μεγάλος αριθμός των κατοίκων αποτυπώνει τον τρόπο της
εγκατάστασης. Χιλιάδες άνθρωποι στοιβάχτηκαν σε μονόχωρα αυτοσχέδια δωμάτια
–που αποτέλεσαν τα σπίτια τους για πολλά χρόνια– χωρίς τις στοιχειώδεις παροχές
σε φωτισμό, ύδρευση και αποχέτευση. Η πυκνότητα του πληθυσμού είναι ενδεικτική:
οι 7 γειτονιές της Δραπετσώνας δεν ξεπερνούσαν τα 2 τ.μ., άρα κατοικούσαν 18.242
άνθρωποι ανά τ. χλμ. Οι αναφορές των εφημερίδων για τη προσφυγική εγκατάσταση
στη Δραπετσώνα είναι μεταγενέστερες και οι δημοσιευμένες μαρτυρίες σχεδόν
ανύπαρκτες. Τα αποσπασματικά αυτά στοιχεία δεν επιτρέπουν την πλήρη
αναπαράσταση των όσων διαδραματίστηκαν, όμως αποτυπώνουν τον μετασχηματισμό του
αραιοκατοικημένου χώρο βορειοανατολικά της βιομηχανικής ζώνης, σε μια παραγκούπολη
με πληθυσμό 36.485 κατοίκων.
Μαρτυρία:
Η οικογένεια της
Ιωάννας Μιχαλαργιά επέλεξε τη Δραπετσώνα λόγω της αρχικής της εγκατάστασης σε
καταυλισμό της περιοχής και της δυνατότητας δημιουργίας αυτοσχέδιου
καταλύματος. Η μητέρα της έφτασε τον Σεπτέμβρη του 1922, μαζί με τη δική της
μητέρα και τον μικρότερο αδελφό της στον Πειραιά, αρχικά έμειναν στους
καταυλισμούς του Σταθμού Λαρίσης και γρήγορα έστησαν το δικό τους «τσαντίρι»,
στη μάντρα πίσω ακριβώς από τον σταθμό. Τον επόμενο χειμώνα μετέτρεψαν το
«τσαντίρι» σε παράγκα. «Θυμάμαι όταν κοιμόμουν στης γιαγιάς και περνούσε το
τρένο, νόμιζα πως έμπαινε μέσα στο σπίτι, τόσο πολύ έτριζε η παράγκα».
Προφορική συνέντευξη της Ιωάννας Μιχαλαργιά,
3.2.20012.
Πηγές φωτογραφιών
Εικόνα 1: Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος, Σχολή
Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΕΜΠ
Εικόνα 2: Αρχείο ΕΡΤ /
Αρχείο Πέτρου Πουλίδη
No comments:
Post a Comment