Αποτίμηση δράσης "Προφορική Ιστορία και ιστορικές περιηγήσεις" (Μάρτιος-Μάιος 2017)

Στο διάστημα από 1 Μαρτίου έως 31 Μαΐου 2017 πραγματοποιήθηκε ο εισαγωγικός κύκλος επιμορφωτικών σεμιναρίων στους δήμους του Πειραιά, που είχε ως στόχο μια πρώτη γνωριμία των πολιτών με τα γνωστικά πεδία της προφορικής ιστορίας και της τοπικής ιστορίας σε θεωρητικό και μεθοδολογικό επίπεδο. Παράλληλα οι συμμετέχοντες στα σεμινάρια είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με την προσφυγική ιστορία της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά και τα έως τώρα πορίσματα της ιστορικής έρευνας σε σχέση με την προσφυγική εγκατάσταση, τη συγκρότηση των πόλεων και των συνοικισμών και τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις που την σημάδεψαν, τα σημαντικά γεγονότα αλλά και την εξέλιξη της περιοχής στον χρόνο και στον χώρο, σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα.

 Ο εισαγωγικός αυτός κύκλος αποτέλεσε ένα σύνολο τριών εβδομαδιαίων τρίωρων σεμιναρίων που πραγματοποιήθηκαν σε κάθε δήμο (Νίκαια-Αγ. Ιωάννη Ρέντη, Κερατσίνι-Δραπετσώνα και Πειραιάς) με τον συντονισμό των συνεργατών του ερευνητικού προγράμματος Μάνου Αυγερίδη και Ελένης Κυραμαργιού και τη συμμετοχή σημαντικών επιστημόνων και ερευνητών στα εν λόγω πεδία. Για την υλοποίηση των σεμιναρίων αναγκαία και καθοριστική ήταν η συνδρομή των δημοτικών αρχών και των υπηρεσιακών φορέων των δήμων. Η συμμετοχή των πολιτών και στους τρεις δήμους ήταν εξαιρετικά ικανοποιητική –αφενός σε όγκο και αφετέρου σε επίπεδο συζήτησης, προτάσεων και ιδεών– επιτρέποντας τόσο την επιτυχή ολοκλήρωση των σεμιναρίων όσο και την εκπλήρωση ενός κεντρικού στόχου του προγράμματος: τη δημιουργία ομάδων προφορικής ιστορίας, οι οποίες αποτελούνται από τους ίδιους τους πολίτες των δήμων. Οι συμμετέχοντες στις ομάδες θα πραγματοποιήσουν προφορικές συνεντεύξεις και θα αναζητήσουν αρχειακό και φωτογραφικό υλικό που διαθέτουν οι πληροφορητές τους με σκοπό τη συγκρότηση ενός εύχρηστου και προσβάσιμου οπτικοακουστικού αρχείου της ιστορίας της προσφυγικής εγκατάστασης και ζωής στις γειτονιές του Πειραιά.

Άλλωστε, το ερευνητικό πρόγραμμα, με τη δημιουργική ενεργοποίηση του δυναμικού της κάθε πόλης μέσα από το πρόγραμμα προφορικής ιστορίας επιδιώκει να κινητοποιήσει τους πολίτες να ενδιαφερθούν για το χώρο που ζουν και το παρελθόν τους. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία που έχει ήδη ξεκινήσει, η κάθε πόλη και η κάθε γειτονιά γίνεται ένα εργαστήριο τοπικής ιστορίας, όπου οι συμμετέχοντες θα απευθύνονται στις οικογένειές τους, αναζητώντας τα νήματα με το παρελθόν με στόχο την ανασύσταση της ιστορίας των οικογενειών τους και των γειτονιών όπου ζουν. Η ιστορία της κάθε γειτονιάς θα συναρμολογηθεί σαν ένα παζλ από εικόνες και ιστορίες που θα προσφέρει ο καθένας και η καθεμία σε αυτό.

Οι Ομάδες Προφορικής Ιστορίας, λοιπόν, έχουν ήδη δημιουργηθεί και στους τρεις δήμους και έχουν ξεκινήσει τις συναντήσεις και τη δραστηριότητά τους με τη συνδρομή και το συντονισμό του Μ. Αυγερίδη και της Ε. Κυραμαργιού. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται αναλυτικότερα τα πεπραγμένα του ερευνητικού προγράμματος σε κάθε έναν δήμο ξεχωριστά.

Νίκαια – Άγιος Ιωάννης Ρέντης

Η πρώτη στάση του προγράμματος προφορικής ιστορίας πραγματοποιήθηκε στον Δήμο Νίκαιας-Αγίου Ιωάννη Ρέντη. Η ερευνητική ομάδα του ΕΙΕ ανέλαβε το σχεδιασμό, την οργάνωση και το συντονισμό των σεμιναρίων. Τα σεμινάρια πραγματοποιήθηκαν στη Δημοτική Πινακοθήκη Δήμου Νίκαιας-Αγ. Ιωάννη Ρέντη «Ντίνος Κατσαφάνας», Ραιδεστού 32 και Π. Τσαλδάρη, Νίκαια. Η συνδρομή και συνεργασία των υπευθύνων και του προσωπικού της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Νίκαιας και της Δημοτικής Πινακοθήκης «Ντίνος Κατσαφάνας» έκανε εφικτή την υλοποίησή τους.

Εισηγητές στα σεμινάρια ήταν οι: Δήμητρα Λαμπροπούλου (Λέκτορας Ιστορίας, ΕΚΠΑ), Μιχάλης Δεσύπρης (Υπ. διδ. ΕΚΠΑ), Κυριακή Παπαθανασοπούλου (Υπ. διδ. Παντείου Πανεπιστημίου), Νίκος Μπελαβίλας (Αν. Καθηγητής ΕΜΠ), Άννα Λάμπρου (Υπ. διδ. ΕΜΠ), Αλεξάνδρα Μούργου (Υπ. διδ. ΕΜΠ), Κατερίνα Χριστοφοράκη (Υπ. διδ. ΕΜΠ) και Γιώργος Βεράνης (συλλέκτης-αρχειοδίφης, Δημότης Νίκαιας).

Το τελικό πρόγραμμα των σεμιναρίων ήταν το εξής:

1 Μαρτίου 2017

Γιώργος Βεράνης, Μιχάλης Δεσύπρης, Κυριακή Παπαθανασοπούλου

Γενικό θέμα: «Από την Νέα Κοκκινιά στη Νίκαια: αστική συγκρότηση και κοινωνικοί μετασχηματισμοί»

7 Μαρτίου 2017

Δήμητρα Λαμπροπούλου

Γενικό θέμα: «Εισαγωγή στην Προφορική Ιστορία»

15 Μαρτίου 2017

Άννα Λάμπρου, Αλεξάνδρα Μούργου, Κατερίνα Χριστοφοράκη

Γενικό θέμα: «Γεωγραφία της προσφυγικής εγκατάστασης»

Οι συμμετοχές, σύμφωνα με τη σχετική εγγραφή που πραγματοποιήθηκε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη, ξεπέρασαν τις 85, ενώ συνολικά τα σεμινάρια παρακολούθησαν πάνω από 100 άτομα. Επιπλέον, οι ομιλίες και η συζήτηση βιντεοσκοπήθηκαν από τον υπεύθυνο της Πινακοθήκης και θα αναρτηθούν το αμέσως επόμενο διάστημα στον ιστότοπο του προγράμματος, μαζί με τις περιλήψεις και τις σχετικές παρουσιάσεις.

            Με την ολοκλήρωση του εισαγωγικού κύκλου σεμιναρίων συγκροτήθηκαν και οι πρώτες ομάδες προφορικής ιστορίας, οι οποίες έχουν ήδη πραγματοποιήσει τρεις συναντήσεις και έχουν ξεκινήσει τις πρώτες πιλοτικές συνεντεύξεις με πρόσφυγες δεύτερης γενιάς. Υπεύθυνος για τον συντονισμό των ομάδων είναι ο Μ. Αυγερίδης. Η ομάδες του Δήμου Νίκαιας-Αγ. Ιωάννη Ρέντη περιλαμβάνουν περίπου 30 άτομα, σύμφωνα με τις δηλώσεις συμμετοχής που πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια των σεμιναρίων και φυσικά την ενεργή συμμετοχή τους στις τρεις πρώτες συναντήσεις.

            Οι συναντήσεις των ομάδων, γίνονται σε μηνιαία βάση και μέχρι στιγμής έχουν πραγματοποιηθεί οι εξής: στις 6 Απριλίου, 3 Μαΐου και 7 Ιουνίου 2017, στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Νίκαιας (Αρκαδίου 23). Η πρώτη συνάντηση περιλάμβανε μια πρώτη γνωριμία των μελών του εργαστηρίου, καθώς και μια συζήτηση που είχε να κάνει με τον τρόπο συγκρότησης των ομάδων, την επιλογή των θεμάτων, την προετοιμασία και τη διεξαγωγή των συνεντεύξεων. Συγκεκριμένα, πραγματοποιήθηκε συζήτηση σχετικά με τα μέσα που είναι αναγκαία για τη διεξαγωγή των συνεντεύξεων (βιντεοκάμερα ή μαγνητόφωνο) και τη χρήση τους, τις πιθανές θεματικές οι οποίες περιλαμβάνουν α) ιστορικά γεγονότα (π.χ. Μπλόκο της Κοκκινιάς), β) θεματικές κατηγορίες όπως η ψυχαγωγία, η κατανάλωση, η κίνηση στην πόλη κ.ά., γ) την ιστορία προσφυγικών συλλόγων, αθλητικών σωματείων και γενικότερα συσσωματώσεων-ομάδων που συμβάλλουν στη διαμόρφωση των ειδικών χαρακτηριστικών της πόλης και δ) σημεία ενδιαφέροντος της πόλης, όπως λ.χ. πλατείες, δρόμοι και γειτονιές (όσον αφορά συγκεκριμένα τη Νίκαια υπήρχαν ενδιαφέρουσες ιδέες που περιλάμβαναν σημεία όπως το Χαμάμ, τα Πλυντήρια κ.ά.). Επιπλέον, συζητήσαμε το ενδεχόμενο λήψης συνεντεύξεων με βάση έναν χώρο συνάντησης στο παρόν, όπως λ.χ. το ΚΑΠΗ, οι εργαζόμενοι του οποίου συμμετέχουν ενεργά στην ομάδα της Νίκαιας και είχαν ήδη δρομολογήσει, από την πρώτη αυτή συνάντηση, τις πρώτες συνεντεύξεις τους.

Όσον αφορά τους προαναφερθέντες άξονες θεματικών, αποφασίστηκε ότι είναι καλύτερο να δοθεί έμφαση σε έναν ή παραπάνω κατά περίπτωση, με τον συνδυασμό τους δηλαδή να γίνεται ανάλογα με τον συνεντευξιαζόμενο. Σε κάθε περίπτωση αυτό που προκρίθηκε ως κύρια θεματική στις ομάδες, η οποία θα διαπερνάει όλες τις επιμέρους, είναι οι ιστορίες ζωής των προσφύγων (2ης, 3ης γενιάς κλπ.) με επίκεντρο την εγκατάσταση και τη ζωή στην πόλη.

Στη συνέχεια, η συζήτηση περιλάμβανε την προετοιμασία και τους κανόνες διεξαγωγής των συνεντεύξεων, καθώς και την επεξεργασία που πρέπει να γίνει μετά το πέρας τους. Οι συμμετέχοντες έχουν λάβει σχετικό υλικό (θεωρητικά και μεθοδολογικά κείμενα, οδηγούς συνέντευξης κ.ά.) που θα τους βοηθήσει να φέρουν εις πέρας τα project που ανέλαβαν με συγκροτημένο τρόπο, βασιζόμενοι στις καλύτερες πρακτικές από την έως τώρα ερευνητική εμπειρία στο πεδίο της προφορικής ιστορίας.

Ως γενικοί κανόνες όσον αφορά την προετοιμασία μιας συνέντευξης αναφέρονται ενδεικτικά οι εξής: α) ορισμός ενός/μίας συντονιστή/συντονίστριας σε κάθε ομάδα (ομάδες των 2-3 ατόμων), β) Προετοιμασία-Διάβασμα του σχετικού υλικού που ήδη υπάρχει για το κεντρικό θέμα της συνέντευξης - «Όσο περισσότερα ξέρουμε από πριν, τόσα περισσότερα μπορούμε να μάθουμε από μια συνέντευξη», γ) Διαμόρφωση εξειδικευμένου οδηγού συνέντευξης με βάση τους υπάρχοντες οδηγούς που διαθέτει η ομάδα, δ) Σύνταξη δήλωσης συναίνεσης, απαραίτητη για τη διεξαγωγή συνεντεύξεων (οι συμμετέχοντες έχουν προμηθευτεί ήδη με δηλώσεις συναίνεσης), και ε) Πρώτη επαφή με τον/την συνεντευξιαζόμενο-η. Κτίσιμο σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ μας.

Όσον αφορά τη διεξαγωγή των συνεντεύξεων, συζητήθηκε με τις ομάδες η καταλληλότερη μεθοδολογία και τα στάδια που θα πρέπει να ακολουθηθούν. Στο παρόν ερευνητικό πρόγραμμα προκρίνεται τη διεξαγωγή «μεγάλων» συνεντεύξεων που αφορούν το σύνολο της ζωής του κάθε συνεντευξιαζόμενου (από την παιδική ηλικία μέχρι σήμερα), με έμφαση σε συγκεκριμένες πτυχές αλλά όχι αποκλειστικά εκεί. Σε γενικές γραμμές ενθαρρύνονται οι αναλυτικές περιγραφές χώρων, προσώπων, αντικειμένων, δραστηριοτήτων, με σκοπό να ανασυγκροτηθεί το περιβάλλον ζωής των προσφύγων δεύτερης και τρίτης γενιάς. Επιπλέον, πέραν των πραγματολογικών πληροφοριών, το ενδιαφέρον στρέφεται στα συναισθήματα και τις απόψεις των συνεντευξιαζόμενων, τότε και τώρα, τι νιώθουν και τι πιστεύουν για την πορεία της ζωής τους. Οι περιγραφές αυτές μπορούν να ξεκλειδώσουν έναν πλούτο πληροφοριών που μόνο η προφορική ιστορία μπορεί να προσφέρει. Τέλος, με σεβασμό στον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας και τα όρια που ο ίδιος θέτει, ο ερευνητής δεν φοβάται να επιστρέψει και να επιμείνει σε σημεία που θεωρεί σημαντικά, παρά το γεγονός ότι ο/η ίδιος/ίδια θέλησε αρχικά να τα προσπεράσει γρήγορα ή, ακόμα, δεν τα ανέφερε καθόλου.

Με το πέρας των συνεντεύξεων ακολουθεί μια επεξεργασία τους που αφορά τόσο την απομαγνητοφώνηση – μια διαδικασία που επίσης έχει συγκεκριμένους κανόνες – όσο και τη σύνταξη Ημερολογίου, Καρτέλας και Περίληψης της συνέντευξης. Στόχος της παραπάνω διαδικασίας είναι η συγκρότηση ενός συγκροτημένου και ομοιογενούς αρχείου, με το βλέμμα στη μελλοντική του χρήση από τους ερευνητές και κάθε ενδιαφερόμενο.

Στη δεύτερη συνάντηση των ομάδων προφορικής ιστορίας της Νίκαιας πραγματοποιήθηκε εκ νέου συζήτηση για τα περισσότερα από τα παραπάνω θέματα, με βάση και τη μελέτη του υλικού και της βιβλιογραφία που είχε δοθεί στους συμμετέχοντες. Αφετέρου, έγινε μια προσπάθεια να γίνει εστιασμένη συζήτηση σχετικά με τα πρόσωπα τα οποία θα επιλεγούν για τη διεξαγωγή των πρώτων συνεντεύξεων. Ως επί το πλείστον, τα πρόσωπα αυτά είτε ανήκουν στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον των συμμετεχόντων, είτε στον χώρο εργασίας τους (π.χ. ΚΑΠΗ). Επιχειρήθηκε να συγκροτηθεί ένα πρώτο δίκτυο προσώπων και να προγραμματιστεί διεξαγωγή των πρώτων συνεντεύξεων δίνοντας προτεραιότητα στους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας.

Στην τρίτη συνάντηση, μέλη των ομάδων είχαν ήδη πραγματοποιήσει τις πρώτες τους συνεντεύξεις. Η συνάντηση εστίασε στην εμπειρία, τα προβλήματα που αντιμετώπισαν και προτάθηκαν λύσεις για να αντιμετωπιστούν. Αποφασίστηκε οι συντονιστές των ομάδων να δημιουργήσουν έναν ψηφιακό χώρο για την αποθήκευση του υλικού και την αμεσότερη επικοινωνία των συμμετεχόντων. Τέλος, αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί ακόμα μία συνάντηση μέσα στον Ιούλιο, ώστε να συνεχιστεί η συζήτηση πάνω στις συνεντεύξεις που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί και να συνεχιστεί η δραστηριότητά μας τον Σεπτέμβρη, τόσο με την πέμπτη συνάντησή μας, όσο και με έναν ιστορικό περίπατο που θα διοργανωθεί στις αρχές Οκτώβρη στη Νίκαια.

Κερατσίνι-Δραπετσώνα

Η δεύτερη στάση του προγράμματος προφορικής ιστορίας πραγματοποιήθηκε στον Δήμο Κερατσινίου-Δραπετσώνας, την περίοδο 22 Μαρτίου-5 Απριλίου 2017. Η ερευνητική ομάδα του ΕΙΕ ανέλαβε το σχεδιασμό, την οργάνωση και το συντονισμό των σεμιναρίων. Τα σεμινάρια πραγματοποιήθηκαν στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αμφιάλης (αίθουσα Media Lab), Εμμ. Μπενάκη 70, Κερατσίνι. Η συνδρομή και συνεργασία των υπευθύνων και του προσωπικού της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αμφιάλης έκανε εφικτή την υλοποίησή τους.

Εισηγητές στα σεμινάρια ήταν οι: Δήμητρα Λαμπροπούλου (Λέκτορας Ιστορίας, ΕΚΠΑ), Νίκος Μπελαβίλας (Αν. Καθηγητής ΕΜΠ), Ελένη Κυραμαργιού (ερευνήτρια ΙΙΕ/ΕΙΕ). Συγκεκριμένα, το τελικό πρόγραμμα των σεμιναρίων διαμορφώθηκε ως εξής:

22 Μαρτίου 2017

Δήμητρα Λαμπροπούλου

Γενικό θέμα: «Εισαγωγή στην Προφορική Ιστορία»

29 Μαρτίου 2017

Ελένη Κυραμαργιού

Γενικό θέμα: «Από θύματα πρωταγωνιστές: πρόσφυγες στις γειτονιές της Δραπετσώνας και του Κερατσινίου»

5 Απριλίου 2017

Νίκος Μπελαβίλας

Γενικό θέμα: «Γεωγραφία της προσφυγικής εγκατάστασης»

Συνολικά, τα σεμινάρια παρακολούθησαν πάνω από 60 άτομα, στις ομάδες προφορικής ιστορίας, με βάση τις δηλώσεις συμμετοχής και και φυσικά την ενεργή συμμετοχή τους στις τρεις πρώτες συναντήσεις συμμετέχουν περίπου 20 άτομα.

            Με την ολοκλήρωση, λοιπόν, του εισαγωγικού κύκλου σεμιναρίων συγκροτήθηκαν και στον Δήμο Κερατσινίου-Δραπετσώνας οι πρώτες ομάδες προφορικής ιστορίας, οι οποίες έχουν επίσης πραγματοποιήσει τρεις συναντήσεις και έχουν ξεκινήσει τις πρώτες πιλοτικές συνεντεύξεις με πρόσφυγες δεύτερης γενιάς. Οι συναντήσεις των ομάδων, οι οποίες γίνονται σε μηνιαία βάση και θα συνεχιστούν για τους επόμενους μήνες, έλαβαν χώρα στις 26 Απριλίου, 31 Μαΐου και 19 Ιουνίου 2017, στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αμφιάλης στο Κερατσίνι.

            Η συζήτηση στις τρεις αυτές πρώτες συναντήσεις των ομάδων προφορικής ιστορίας Κερατσινίου-Δραπετσώνας ήταν αντίστοιχες με την περίπτωση της Νίκαιας, καθώς επίσης και το υλικό, η βιβλιογραφία και κατευθυντήριες οδηγίες που έλαβαν οι συμμετέχοντες, εστιασμένα αυτή τη φορά στην τοπική ιστορία της περιοχής. Και εδώ, οι πρώτες προφορικές συνεντεύξεις έχουν δρομολογηθεί και θα πραγματοποιηθούν μέσα στον επόμενο μήνα –οπότε θα λάβει χώρα και η τελευταία συνάντηση πριν το καλοκαιρινό διάλειμμα. Έχει προταθεί ένας πλούτος θεματικών που εκτείνεται από σημεία ενδιαφέροντος της πόλης, όπως λ.χ. τα σπίτια στις γραμμές του τρένου, έως σημαντικά ιστορικά γεγονότα (Η Μάχη της Ηλεκτρικής) και θέματα ειδικού ενδιαφέροντος (τα οργανοποιεία και η λαϊκή μουσική). Οι δραστηριότητα των ομάδων θα συνεχιστεί το Σεπτέμβρη, μαζί με έναν ιστορικό περίπατο που διοργανώνεται από το ερευνητικό πρόγραμμα στις γειτονιές της Δραπετσώνας.

Πειραιάς

Τελευταίο σταθμό του προγράμματος προφορικής ιστορίας αποτέλεσε ο Δήμος Πειραιά, Η ερευνητική ομάδα του ΕΙΕ ανέλαβε το σχεδιασμό, την οργάνωση και το συντονισμό των σεμιναρίων. Το πρώτο σεμινάριο πραγματοποιήθηκε στις 10 Μαΐου στο δημοτικό Πολιτιστικού Κέντρου «Κώστας Κωσταράκος» και τα επόμενα 2 στον Πολυχώρο «Απόλλων» της Περιφέρειας Αττικής στα Καμίνια. Η συνδρομή και συνεργασία των υπευθύνων και του προσωπικού των δύο χώρων έκανε εφικτή την υλοποίησή τους.

 Εισηγητές στα σεμινάρια ήταν οι: Δήμητρα Λαμπροπούλου (Λέκτορας Ιστορίας, ΕΚΠΑ), Νίκος Μπελαβίλας (Αν. Καθηγητής ΕΜΠ), Ελένη Κυραμαργιού (ερευνήτρια ΙΙΕ/ΕΙΕ) και Άννα Λάμπρου (Υπ. διδ. ΕΜΠ). Παρενέβησαν επίσης με σύντομες τοποθετήσεις οι πειραιώτες δημοσιογράφοι Νότης Ανανιάδης και Σταύρος Μαλαγκονιάρης.

Συγκεκριμένα, το τελικό πρόγραμμα των σεμιναρίων διαμορφώθηκε ως εξής:

10 Μαΐου 2017

Νίκος Μπελαβίλας, Ελένη Κυραμαργιού, Μάνος Αυγερίδης, Άννα Λάμπρου

Γενικό θέμα: «Το ερευνητικό πρόγραμμα και η ιστοριογραφία του Πειραιά»

24 Μαΐου 2017

Δήμητρα Λαμπροπούλου

Γενικό θέμα: «Εισαγωγή στην Προφορική Ιστορία»

31 Μαΐου 2017

Νίκος Μπελαβίλας

Θέμα: «Γεωγραφία της προσφυγικής εγκατάστασης»

Ελένη Κυραμαργιού

Θέμα: «Από θύματα πρωταγωνιστές: προσφυγική εγκατάσταση και εργασία στις γειτονιές του Πειραιά, 1922-1930»

Συνολικά, τα σεμινάρια παρακολούθησαν περίπου 50 άτομα, ενώ στις ομάδες προφορικής ιστορίας, με βάση τις δηλώσεις συμμετοχής αλλά και την φυσική τους παρουσία στην πρώτη συνάντηση, συμμετέχουν περίπου 20 άτομα. Με την επιτυχή ολοκλήρωση του εισαγωγικού κύκλου σεμιναρίων στον Πειραιά συγκροτήθηκε η ομάδα προφορικής ιστορίας. Η πρώτη συνάντηση της ομάδας πραγματοποιήθηκε στις 21 Ιουνίου 2017 στην Αίθουσα Σεμιναρίων της Ξυλαποθήκης (34ου Συντάγματος Πεζικού και Πύλης) στον Πειραιά.

            Η συζήτηση στην πρώτη συνάντηση κινήθηκε σε αντίστοιχους άξονες με αυτούς που περιγράφηκαν και όσον αφορά τις περιοχές της Νίκαιας και του Κερατσινίου. Περιλάμβανε μια πρώτη γνωριμία των μελών της, καθώς και μια πρώτη συζήτηση γύρω από τον τρόπο συγκρότησης των ομάδων, την επιλογή των θεμάτων, την προετοιμασία και τη διεξαγωγή των συνεντεύξεων. Ήδη εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για εστίαση της έρευνας σε πολλές προσφυγικές γειτονιές της πόλης όπως το Τουρκολίμανο, η Παλαιά Κοκκινιά, η Καλλίπολη κ.ά., ενώ στην επόμενη συνάντηση θα πραγματοποιηθεί πιο εστιασμένη συζήτηση πάνω στις θεματικές με τις οποίες θα ασχοληθούν οι αρχικές συνεντεύξεις. Παράλληλα συζητήθηκε το ζήτημα των βιβλιογραφικών και αρχειακών αναφορών, μιας και οι συμμετέχοντες ήθελαν επιπλέον να εμβαθύνουν στις γνώσεις τους για την προσφυγική ιστορία του Πειραιά. Η ερευνητική ομάδα ανέλαβε να συγκεντρώσει ένα σώμα υλικού και σχετική βιβλιογραφία άμεσα ώστε στην επόμενη συνάντηση να είναι περισσότερο προετοιμασμένοι.

Σύνοψη

Η συμμετοχή και το ενδιαφέρον των κατοίκων της Νίκαιας, του Αγίου Ιωάννη Ρέντη, της Δραπετσώνας, του Κερατσινίου και του Πειραιά ξεπέρασαν τις αρχικές προσδοκίες της ερευνητικής ομάδας. Κατά τη διάρκεια των τριών κύκλων των σεμιναρίων προφορικής ιστορίας δημιουργήθηκε ένα πολύ γόνιμι περιβάλλον διαλόγου και ανταλλαγής ιστορικών στοιχείων και πληροφοριών, όπου οι συμμετέχοντες βομβάρδιζαν με ερωτήσεις και διευκρινιστικές απορίες τους ομιλητές αλλά κυρίως ήταν οι ίδιοι ιδιαίτερα θετικοί και ανοιχτοί να μοιραστούν τις γνώσεις τους και τις αναμνήσεις του από τις ιστορίες που είχαν ακούσει από τις οικογένειές τους ή τους γειτονιές τους. Η ανταπόκριση αυτή αποτυπώθηκε και στη συμμετοχή στις ομάδες που συγκροτήθηκαν αλλά και στην διάθεση και την αφοσίωση που έχουν επιδείξει μέχρι στιγμής.

Όλο αυτό το διάστημα η ερευνητική ομάδα του ΕΙΕ είναι σε διαρκή επικοινωνία με τους συμμετέχοντες στα σεμινάρια, τους προτείνει βιβλιογραφία και αρχειακές ή δευτερογενείς πηγές που χρειάζεται να μελετήσουν ώστε να είναι προετοιμασμένοι για τις συνεντεύξεις τους και οργανώνει με τον καθένα και την καθεμία ξεχωριστά τον οδηγό της συνέντευξης που θα ακολουθήσουν. Το ενδιαφέρον αυτό των συμμετεχόντων έχει ξεπεράσει τις αρχικές προσδοκίες αλλά και τον αρχικό σχεδιασμό της ομάδας. Παρόλα αυτά αποφασίστηκε ότι τη συγκεκριμένη στιγμή και για τους ερευνητικούς σκοπούς του προγράμματος ότι είναι σημαντικό να υπάρξει μεγαλύτερη εστίαση και μέριμνα στο θέμα της προετοιμασίας των ομάδων και της άμεσης επαφής των ερευνητών με τα μέλη των ομάδων. Από την μέχρι τώρα λειτουργία των ομάδων οι ερευνητές του προγράμματος έχουν έρθει σε επαφή με πρώην και νυν κατοίκους των περιοχών αυτών και έχουν εντοπίσει στοιχεία, πληροφορίες και τεκμήρια για μικρές προσφυγικές γειτονιές που δεν γνώριζαν ότι υπήρχαν εντός της περιοχής μελέτης του ερευνητικού έργου. Πιθανότατα στο τέλος της τρίτης φάσης του ερευνητικού έργου θα είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε αναλυτικότερα το θέμα αυτό ιστοριογραφικά και χαρτογραφικά, αν και οι πρώτες διαφορές ήδη αποτυπώνονται στον χάρτη του παραρτήματος.